ατομική ευθύνη ή συλλογική ενοχή ;



Το κείμενο που ακολουθεί φιλοδοξεί να μιλήσει για τις ενοχές.
 Τις ενοχές που κουβαλάει ο καθένας μας απ’ όταν αρχίσει να νιώθει τα πράγματα γύρω του. Τις ενοχές που χτίζονται στο κουβάρι του μυαλού μας νωρίς πολύ. Ξεκινάνε με την εντελώς αθώα φράση της μαμάς « κάθισε ήσυχα σαν καλό παιδί » , συνεχίζουν με την παραίνεση του δασκάλου « μην αυθαδιάζεις» ή του φίλου σου
« Γιατί δε διασκεδάζεις όπως όλοι; Γιατί επιμένεις να μας χαλάς το κέφι με τα μούτρα σου;» Θα μπορούσα να συνεχίσω με άπειρα παραδείγματα παραινέσεων, υποδείξεων, συμβουλών. Λένε πως αυτές όλες γίνονται φωνές που παίζουν μόνιμα στο μυαλό μας σαν μια κασέτα που μας υποδεικνύει πώς να σκεφτόμαστε, πώς να μιλάμε, πώς να ζούμε.

Υπάρχουν άνθρωποι που μέχρι το τέλος της ζωής τους ανυποψίαστοι τις εκστομίζουν ως απόψεις δικές τους. Κατέλαβαν το νου τους από πολύ νωρίς και κατέπνιξαν στα σπάργανα κάθε νιόβγαλτη σκέψη. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι ιδανικό γι’ αυτήν τη δουλειά. Υπάρχουν κι άλλοι που ξύπνησαν ένα πρωί, για να ανακαλύψουν έντρομοι ότι όλες οι βεβαιότητες με τις οποίες βάδιζαν μέχρι τότε γίνονται στάχτη. Και τότε σαν τον Οιδίποδα ομολογούν την πλάνη τους και μονολογούν «ήμουν τυφλός». Υπάρχουν και οι λίγοι, οι εκλεκτοί που από νωρίς στέκουν παράμερα με βλέμμα καχύποπτο. Είναι αυτοί που στο μυαλό τους ξυπνούν οι νιόσκαφτες σκέψεις δυνατές και πνίγουν τις φωνές των άλλων. Αυτοί είναι που πηγαίνουν τον κόσμο μπροστά.

Γιατί σας μιλώ για ενοχές; Γιατί τα τελευταία χρόνια ζούμε υπό το κράτος τους όλοι μας. Έντεχνα μας έπεισαν ,μέσα από τα τηλεπαράθυρα, πως η ενοχή για όσα περνάει ο τόπος μας είναι συλλογική. Από το «μαζί τα φάγαμε» μέχρι το « ο Έλληνας δε δουλεύει και γι’ αυτό τιμωρείται» ή  το χιλιοειπωμένο « έχουμε την τηλεόραση που μας αξίζει, ή τους ηγέτες που μας αξίζουν ». Η κασέτα παίζει ολημερίς . Και όλοι μας καθημερινά ακούμε πως είμαστε αχρείοι, ανίκανοι, ατομικιστές, με άλλα λόγια άξιοι της μοίρας μας.

Τελικά ποιος φταίει για όσα συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα;

Το ερώτημα είχε τεθεί αιώνες πριν από τον Αριστοτέλη. Στα Πολιτικά του θέτει τον προβληματισμό : « για τις πολιτικές αποφάσεις την ευθύνη την έχει το σύνολο των πολιτών ή ο ηγέτης που έχει τιμόνι στα χέρια του;» Κι αν ο Αριστοτέλης δεν είχε καταφέρει τότε να δώσει μια απάντηση σ’ αυτό , είναι απείρως δυσκολότερο να απαντήσει κάποιος σήμερα ,σε συνθήκες πολύ πιο περίπλοκες.
Και ο Θουκυδίδης όμως παρουσιάζει τους Θηβαίους να απολογούνται για τον Μηδισμό της πόλης τους κατά τους Περσικούς πολέμους με τα ακόλουθα λόγια « δεν ήταν η ξύμπασα πόλις που έπραξε τουτο , αλλά η δυναστεία ολίγων ανδρών που είχε τότε τα πράγματα.» Σας θυμίζει κάτι αυτό;

Σε μια συζήτηση λοιπόν για το «ποιος φταίει ;» εγώ δεν θα μπορούσα να δώσω ξεκάθαρη απάντηση.  Τον προβληματισμό μου απλά καταθέτω.

Υποστηρίζω λοιπόν πως ένας πολιτικός έχει μία και μόνη ευθύνη. Να υπερασπίζεται το συμφέρον της χώρας του. Κι επειδή χώρα δε νοείται χωρίς πολίτες
( πόλις πολιτών τι πλήθος εστίν» κατά τον Αριστοτέλη ), ευθύνη του ηγέτη είναι η προάσπιση του συμφέροντος των ανθρώπων της χώρας του. Οι δικοί μας οι ηγέτες τίνος το συμφέρον υπερασπίστηκαν, όταν εξαρχής υπέγραφαν τα μνημόνια;
          
  Αν λοιπόν είχαν τη στοιχειώδη ευθιξία κι αίσθηση τιμής , θα αναλάμβαναν την ευθύνη του λάθους τους. Αντρίκεια θα ομολογούσαν : « ναι, βάλαμε την υπογραφή μας σε μια συμφωνία που νομίζαμε πως οδηγεί στη λύση, μα όπως αποδείχτηκε υποθηκεύει το μέλλον των πολιτών».
Όμως δεν το κάνουν. Και τι κάνουν ; Προπαγανδίζουν σ’ έναν ολόκληρο λαό πως για τη δική τους υπογραφή έφταιγε η δική του κακομοιριά. Κι αυτή η προπαγάνδα που ξεκίνησε τρία χρόνια πριν, τώρα αποδίδει καρπούς. Ήδη ακούγονται παντού απόψεις διχαστικές , απόψεις που βλέπουν το δέντρο και όχι το δάσος. Για τους θανάτους απ’ τα μαγκάλια φταίνε αυτοί που τα χρησιμοποίησαν δίχως σύνεση, για τις αυτοκτονίες φταίνε αυτοί που θεοποίησαν την κατανάλωση και τώρα δεν μπορούν να αντέξουν τη φτώχεια, για το νέφος απ’ τα τζάκια φταίνε αυτοί που καίνε ό,τι βρούνε για να ζεσταθούνε , για την ανεργία φταίνε οι νέοι που δεν πάνε να δουλέψουν στα χωράφια και οι μετανάστες που τους παίρνουν τις δουλειές..

Η ευθύνη μετατοπίζεται όλο και πιο κάτω. Αυτοί που κινούσαν τα νήματα της μάζας χρόνια τώρα νίπτουν τας χείρας τους.
          
  Δικαιολογημένος ο αντίλογος. « μα καλά, αυτός ο λαός δεν έχει ευθύνη;»
Έχει , όση ευθύνη έχει το παιδί που δεν ενηλικιώνεται ποτέ ,γιατί δεν το άφησαν να ενηλικιωθεί οι γονείς του, γονείς ανεύθυνοι, ασυνεπείς ,γεμάτοι αντιφάσεις . Η ευθύνη του λαού είναι ότι ακόμη και τώρα που όλοι οι μύθοι διαλύονται, εξακολουθεί να τρώει το παραμύθι. Τον μύθο περί συλλογικής ενοχής τον έχει χάψει κανονικά. Μόνο που και πάλι τη δική του την ευθύνη δεν τη βλέπει. Γι’ αυτόν ένοχος είναι πια ο διπλανός του, είτε αυτός είναι ο δημόσιος υπάλληλος που δεν απολύεται , είτε ο μετανάστης που δεν απελαύνεται .Η καχυποψία έχει ριζώσει μέσα του και η οργή του στρέφεται πια αδιάκριτα προς όλους.
          
  Γι’ αυτό κι αισθάνομαι θλίψη, όταν ακούω εφήβους να μιλούν με εμπάθεια για τον Έλληνα που δεν έχει πια φιλότιμο, που νοιάζεται μόνο για την πάρτη του, που δεν πιστεύει σε τίποτε πια. Αισθάνομαι θλίψη, όταν τους ρωτώ για τα όνειρά τους και με κοιτούν με βλέμμα σκοτεινό και σωπαίνουν .
            Το βλέμμα τους τα λέει όλα. Μιλάει για έναν λαό που δεν τολμά να ονειρευτεί. Κι ένας λαός που δεν τολμά να ονειρευτεί, ένας λαός που φοβάται να κοιτάξει τον εαυτό του κατάματα και να υπερασπιστεί τις ιδιαιτερότητές του, ένας λαός που περιμένει απ’ τους ξένους να του πουν πώς να ζήσει ,είναι ραγιάς.
Η συναίσθηση της ατομικής ευθύνης και η αυτοκριτική είναι θεμέλια της δημοκρατίας. Άλλο όμως αυτοκριτική και άλλο ηττοπάθεια και ραγιαδισμός ,άλλο ευθύνη και άλλο ενοχή.

Ο ενοχικός λαός σκύβει το κεφάλι και υποτάσσεται. Ο υπεύθυνος λαός αγωνίζεται μέσα από την καθημερινότητά του ν’ αλλάξει ό,τι γύρω του βλέπει σάπιο.

Και τώρα πια υποψιάζομαι πως θέλουν να μας πείσουν όλους πως είμαστε σάπιοι, για να μπορέσουν πιο εύκολα να μας υποτάξουν. Κι εδώ ευθύνη έχουμε την κατηγορία να τους την πετάξουμε στα μούτρα και μέσα από τη στάση ζωής μας να φωνάξουμε: « όχι!  τη δική σας σάπια σκέψη εγώ δε θα τη χρεωθώ !!»
           

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

επική ειρωνεία

Κράχτες

Νικολάι Σταβρόγκιν