η ελληνικότητα του Καβάφη




ΤΡΩΕΣ

Είν’ οι προσπάθειές μας, των συφοριασμένων`
είν’ οι προσπάθειές μας σαν των Τρώων.
Κομμάτι κατορθώνουμε` κομμάτι
παίρνουμ’ επάνω μας` κι αρχίζουμε
να’ χουμε θάρρος και καλές ελπίδες.

Μα πάντα κάτι βγαίνει και μας σταματά.
Ο Αχιλλεύς στην τάφρον εμπροστά μας
βγαίνει και με φωνές μεγάλες μας τρομάζει.-


Είν’ οι προσπάθειές μας σαν των Τρώων.
Θαρρούμε πως με απόφασι και τόλμη
θ’ αλλάξουμε της τύχης την καταφορά,
κι έξω στεκόμεθα ν’ αγωνισθούμε.

Αλλ’ όταν η μεγάλη κρίσις έλθει,
η τόλμη κ’ η απόφασίς μας χάνονται`
ταράττεται η ψυχή μας, παραλύει`
κι ολόγυρα απ’ τα τείχη τρέχουμε
ζητώντας να γλυτώσουμε με την φυγή.

Όμως η πτώσις μας είναι βεβαία. Επάνω,
στα τείχη, άρχισεν ήδη ο θρήνος.
Των ημερών μας αναμνήσεις κλαιν κ’ αισθήματα.
Πικρά για μας ο Πρίαμος κ’ η Εκάβη κλαίνε.

Κ. Π. Καβάφης


Πόσες φορές δε σιγοψιθύρισα μέσα μου τους τελευταίους στίχους..
«πικρά για μας…»

Ο Καβάφης είναι μεγάλος, για μένα ο πιο μεγάλος ποιητής που γέννησε η Ελλάδα. Και τον γέννησε η Ελλάδα . Έσκυψε στην ιστορία της και την έκανε ποίηση. Έσκυψε στον Ποιητή της και συνάντησε τη σκέψη του εκεί βαθιά ,στην πιο μύχια ρίζα της ,που είναι και η πιο μύχια ρίζα της σκέψης και της γλώσσας αυτού του γνήσια υπερήφανου πολιτισμού, του αρχαιοελληνικού. Είδε με την οξυδέρκεια του Ποιητή την ουσία του ομηρικού έπους ,που είναι η τραγική σύλληψη του κόσμου . Γι’ αυτό και το ποίημα αυτό το ξεχωρίζω ..Δίνει το υπαρξιακό αδιέξοδο του ανθρώπου, όπως η Ιλιάδα το αποτύπωσε καίρια στη μοίρα του Έκτορα, ή του Πάτροκλου .

Μα το ποίημα που δίνει με τρόπο συγκλονιστικό την τραγικότητα του ανθρώπου είναι του Απόλλωνος η Απιστία.




ΑΠΙΣΤΙΑ

Σαν πάντρευαν την Θέτιδα με τον Πηλέα
σηκώθηκεν ο Απόλλων στο λαμπρό τραπέζι
του γάμου, και μακάρισε τους νεονύμφους
για τον βλαστό που θα’ βγαινε απ’ την ένωσί των.
Είπε` Ποτέ αυτόν αρρώστια δεν θ’ αγγίξει
και θα’ χει μακρυνή ζωή.- Αυτά σαν είπε,
η Θέτις χάρηκε πολύ, γιατί τα λόγια
του Απόλλωνος που γνώριζε από προφητείες
την φάνηκαν εγγύησις για το παιδί της.
Κι όταν μεγάλωνεν ο Αχιλλεύς, και ήταν
της Θεσσαλίας έπαινος η εμορφιά του,
η Θέτις του θεού τα λόγια ενθυμούνταν.
Αλλά μια μέρα ήλθαν γέροι με ειδήσεις,
κ’ είπαν τον σκοτωμό του Αχιλλέως στην Τροία.
Κ’ η Θέτις ξέσκιζε τα πορφυρά της ρούχα,
κ’ έβγαζεν από πάνω της και ξεπετούσε
στο χώμα τα βραχιόλια και τα δαχτυλίδια.
Και μες στον οδυρμό της τα παληά θυμήθη`
και ρώτησε τι έκαμνε ο σοφός Απόλλων,
πού γύριζεν ο ποιητής που στα τραπέζια
έξοχα ομιλεί, πού γύριζε ο προφήτης
όταν τον υιό της σκότωναν στα πρώτα νειάτα.
Κ’ οι γέροι την απήντησαν πως ο Απόλλων
αυτός ο ίδιος εκατέβηκε στην Τροία,
και με τους Τρώες σκότωσε τον Αχιλλέα.

Κι έρχομαι στην πηγή της γοητείας του Καβαφικού λόγου. Για μένα αυτή είναι η ελληνικότητά του. Εκεί νομίζω πως οφείλεται και η τεράστια απήχηση που έχει το έργο του σε όλη την ευρωπαϊκή διανόηση. Στη βαθιά γνώση του ελληνικού πολιτισμού απ’ τον Όμηρο μέχρι την Ελληνιστική εποχή. Και δε μιλάω για μια επιδερμική ή σχολαστική ενασχόληση . Μιλάω για έναν ποιητή ο οποίος είδε την Ελλάδα ως κάτι αδιαίρετο . Βούτηξε βαθιά στα νερά της ελληνικής σκέψης και αναδύθηκε σοφότερος. Και το απόσταγμα αυτής της σοφίας έβαλε μέσα στα ποιήματά του.

Στην ποίησή του γλώσσα και περιεχόμενο είναι τόσο αξεδιάλυτα δεμένα ώστε τίποτα να μην περισσεύει. Τα ποιήματά του είναι μικρά κομψοτεχνήματα, δουλεμένα ως την παραμικρή τους λεπτομέρεια. Δε φλυαρούν, δε ρητορεύουν, απλά μιλούν με ενάργεια και εντιμότητα.

Τα ποιήματά του μιλούν .Ο ίδιος μιλά μέσα απ’ αυτά. Μέσα από την ολοφάνερη ιδιοφωνία του λόγου του, την άφταστη ειρωνεία του- απευθείας λες βγαλμένη απ’ την τραγική ειρωνεία ενός Σοφοκλή- τη λιτότητα στο ύφος που συνδυάζεται με μια εκφραστική δύναμη που καθηλώνει.

Την ίδια εποχή που οι ποιητές της Ν. Αθηναϊκής Σχολής υιοθετούν ρεύματα απ’ το εξωτερικό, την ίδια εποχή που στην Αθήνα μαίνεται ο πόλεμος για το γλωσσικό ζήτημα, ο Καβάφης γυρίζει την πλάτη σε όλους ,και στους Ευρωπαίους και στους Νεοέλληνες και ψάχνει στο παρελθόν. Βυθίζεται ολάκερος σ’ αυτό. Εκεί βρίσκει τα ποιητικά προσωπεία που του είναι απαραίτητα για να μιλήσει. Και σμιλεύει με τόλμη μια ποιητική γλώσσα ολότελα δική του, γι’ αυτό και τόσο γοητευτική.

Αν ο Καβάφης δε ζούσε στην Αλεξάνδρεια αποκομμένος απ’ τις ποιητικές ζυμώσεις της Αθήνας , αν είχε συγχρωτιστεί με τους σύγχρονούς του ποιητές , αν επομένως προσπαθούσε να ενταχθεί στην εποχή του , θα ήταν αυτός που ήταν;

Πολύ αμφιβάλλω.


πρώτη δημοσίευση  http://www.vakxikon.gr/


Σχόλια

Ο χρήστης Ανταίος είπε…
Ναι, κι εγώ πιστεύω πως ίδιος δεν θα΄ταν, αν είχε γεννηθεί και μεγαλώσει εδώ!

Πάντως το κείμενο με ώθησε να κάνω κάποιες σκέψεις..
Όπως για παράδειγμα πως, ο Καβάφης δεν φωνάζει και δεν κραυγάζει...είναι μειλίχιος αφηγητής, και κατ΄επέκταση, άκρως τραγικός!!
Θρηνεί για το " το υπαρξιακό αδιέξοδο του ανθρώπου" γοερά, με έναν βουβό, θα έλεγα, τρόπο!
Επιλέγει προσεχτικά κάθε λέξη!
Σαν έμπειρος τοξοβόλος, τα βέλη από την φαρέτρα του..
Σε βάζει να κάτσεις δίπλα του, σου προσφέρει τσάι με κανέλα και γαρύφαλλο, χαμηλώνει το φως κι αρχίζει να σου διαβάζει, και μέσα σε λίγα λεπτά νιώθεις τα πόδια σου να τρέμουν από ποδοβολητό αλόγων, σαν να βρίσκεσαι στην αγορά της Εφέσου ή της Περγάμου!
Ναι, ο μεγαλύτερος και για μένα και ο πιο ψαγμένος...
Σε χαιρετώ!

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

επική ειρωνεία

Κράχτες

Νικολάι Σταβρόγκιν